Kamień szlachetny w swojej naturalnej formie często nie jest odróżnialny od zwykłego kamienia. To odpowiednie cięcie i szlif nadają mu piękna. Dzięki cięciu może lśnić pełnią swojego blasku i pokazać ukryte piękno swojego koloru, blasku i unikalnych właściwości. W tym artykule przedstawimy proces precyzyjnej, tradycyjnej sztuki szlifowania klejnotów.
Początki szlifowania klejnotów
Mineralogia jako nauka w ścisłym znaczeniu tego słowa zaczęła się rozwijać dopiero pod koniec XVIII wieku. Wcześniej ocena kamieni szlachetnych bardziej przypominała wróżenie z kryształowej kuli i w średniowieczu Europa była daleko w tyle za Arabami pod tym względem. W 1048 roku traktaty spisane przez Abu Rayhan al-Biruni opisywały różnorodne techniki cięcia i szlifowania kamieni. Wiedza w nich zawarta najpewniej później rozprzestrzeniła się na całą Europę.
Z łatwością możemy ocenić, jakiego typu szlify były stosowane w Czechach w XIV wieku, za panowania Karola IV, ponieważ wystarczy, że spojrzymy na Koronę świętego Wacława, złożoną w Kaplicy Świętego Krzyża w zamku Karlštejn. Kształt klejnotów sugeruje, że poziom zaawansowania pod względem cięcia oraz szlifowania, a także stosowane techniki były rzadko spotykane w tym czasie. Niestety, z tego okresu nie zachowały się żadne źródła pisane.
Bardzo istotnym dokumentem, opisującym rozwój szlifierstwa kamieni szlachetnych, a także metody, jakie były w tym okresie stosowane, pochodzi z czasów Rudolfa II i jest zatytułowany Gemmarum et Lapidum Historia. Został opublikowany w 1608 roku przez Anselma Boetiusa de Boot. Jest to także źródło, w którym znajduje się rycina przedstawiająca kwadrant, czyli maszynę służącą do tworzenia fasetek oraz okrągłego szlifowania kamieni szlachetnych, wciąż dzisiaj używaną. W XVII wieku nastąpiły duże zmiany w cięciu dolnej części klejnotów w jeden punkt. Aż do tego czasu były one cięte tak, aby miały płaską powierzchnię. W tym czasie światło po raz pierwszy zostało specjalnie przepuszczone przez minerały.
W czasach Renesansu szlifierze byli w stanie szlifować minerały o twardości osiągającej 8 w skali Mohsa. Używali w tym celu diamentowych past ściernych, ale ze względu na to, iż miały one duże ziarna, często pozostawiały bruzdy na klejnotach. Jest to jedna z cech charakterystycznych, używana do oceny wieku kamieni i udowadniająca, że pochodzą z Renesansu.
W Czechach, w mieście Turnov i jego okolicach powstało szlifierskie centrum. Oprócz minerałów również szkło Jablonex było szlifowane w tym miejscu. Następnie szlifierze podzielili się na dwie grupy: jedni wyspecjalizowali się w szlifowanie minerałów, podczas gdy drudzy w obróbce i szlifowaniu szkła.
Fasetowanie
najbardziej wyrafinowanym sposobem wykończenia klejnotu jest przecięcie jego powierzchni na wiele maleńkich płaskich elementów, zwanych fasetkami. Pełnią bardzo istotną rolę, ponieważ to one przepuszczają, zaginają i odbijają światło w zależności od tego, jak pada na nie jego wiązka. Każda fasetka ma swoją rolę. Kamień, który został oszlifowany, ma bowiem podlegać fizycznym prawom refrakcji. Zadaniem odpowiedniego cięcia powierzchni jest odbicie w kierunku stołu (płaskiej, górnej powierzchni klejnotu) tak dużej ilości światła, która się do niego dostała, jak to tylko możliwe, aby sięgnęło ono ludzkiego oka.
Sposoby cięcia kamieni szlachetnych w praktyce
Jest absolutną koniecznością, aby każdy szlifierz znał dokładnie charakterystykę klejnotów, co będzie dla niego najlepszą podpowiedzią na wybranie odpowiedniego szlifu. Uwaga zawsze musi być przykładana do konkretnego klejnotu i jego indywidualnych właściwości, takich jak przezroczystość, ilość inkluzji, a co najważniejsze: ilość osi łamania. Zadaniem szlifierza jest wybór najlepszego szlifu dla danego klejnotu, aby prezentował się jak najlepiej.
Szlifowanie diamentów
Szlifowanie diamentów wymaga specjalnej technologii. Naturalny diament jest skanowany zanim zacznie się cały proces i tworzy się jego komputerowy model 3D. Na jego podstawie odkrywane są wszystkie niedoskonałości, wybierany najodpowiedniejszy kształt oraz rodzaj szlifu. Kiedy zaczyna się praca, najważniejsze są płaszczyzny pękania. To one będą miejscami, w których kamień zostanie podzielony. Zaznacza się je laserem, a następnie dzieli specjalnym młotkiem. W profesjonalnych zakładach wykorzystywane są specjalne okrągłe piły do diamentów.
Przedsiębiorstwa zajmujące się szlifowaniem diamentów
Najsławniejsze zakłady zajmujące się obróbką diamentów mieszczą się w Amsterdamie i Antwerpii, gdzie pracuje wielu holenderskich rzemieślników. Przykładem takiego przedsiębiorstwa może być Coster Diamonds BV, które oszlifowało słynny diament Koh-i-Noor, ozdabiający brytyjską koronę królewską. Najstarszym zakładem, zajmującym się obróbką diamentów, jest Van Moppes Diamonds, założony w 1828 roku. Wielu holenderskich szlifierzy wciąż jest bardzo poważanych, choć oczywiście nie są jedynymi na świecie. Przykładowo, konkurencję stanowi Izrael, gdzie stare, żydowskie rodziny, pochodzące z Antwerpii, kontynuują dawną tradycję. Inne współczesne, znane centra obróbki diamentów znajdują się w Indiach, Chinach i Afryce.
Ocena szlifów kamieni szlachetnych
Każdy szlif ma dokładnie zdefiniowane parametry, które muszą zostać zachowane, aby maksymalnie została wykorzystana gra świateł. Jednakże nie zawsze się to udaje. Może się tak zdarzyć przy złym wyborze szlifu dla danego kształtu naturalnego kamienia, albo przy odstąpieniu od wskazówek dla zwiększenia wagi w karatach (a także ceny) końcowego klejnotu. Dlatego ważną cechą podczas oceny jest proporcja.
Niewielkie detale, które mogą zostać zobaczone tylko podczas uważnego badania przez szkło powiększające, także są wykorzystywane do oceny szlifu. Znawcy przyglądają się rozmiarom i symetrii poszczególnych fasetek, ich ostrości i temu, jak wzajemnie przechodzą w siebie. Ważna jest symetria całego szlifu oraz centralne umieszczenie głównej fasetki. Wykończenie powierzchni jest także bardzo ważne, tak samo jak jakość wypolerowania. Powinna zawsze być idealnie gładka, bez żadnych zadrapań.
Oceniane są także wewnętrzne właściwości klejnotów, takie jak blask, ogień i połysk. Blask oznacza stopień odbicia białego światła. Ogień z kolei odnosi się do liczby kolorów za spektrum światła widzialnego, na które może być rozszczepione przez diament. Połysk objawia się, kiedy diamentem poruszamy z jednej strony na drugą, a ilość i wzory światła oraz ciemności pojawiają się i znikają.
Wyrafinowany sposób oceny został zaprojektowany przez GIA i pomaga w ocenie szlifów diamentów. Dzieli je na pięć kategorii:
Excellent (Wspaniałe)
Najwyższej jakości diamenty są oznakowywane jako EX i stanowią około 3% całej światowej produkcji. Są praktycznie perfekcyjne i odbijają niemalże całe światło, które je przenika.
Very Good (Bardzo dobre)
Diamenty VG są bliskie poprzednim. Dla niewyćwiczonego oka są praktycznie nierozróżnialne od wspaniałych diamentów. Odbijają niemal całe światło, które przez nie przenika, ale nie są perfekcyjne. Stanowią około 15% całej światowej produkcji.
Good (Dobre)
Szczęśliwy środek oznakowujemy literą G. Około jednej czwartej diamentów, które są szlifowane, znajduje się w tej kategorii. Odbijają większość światła.
Zadowalające (Fair)
Na czwartym miejscu znalazły się diamenty z oznaczeniem F. Wciąż posiadają one szlif o sporej jakości, ale lśnią znacznie mniej niż poprzednie.
Słabe (Poor cut)
Na ostatnim miejscu znalazła się litera P. Tego typu szlify są słabe i niezadowalające, nie spełniają kryteriów szlifów o wysokiej jakości. Światło praktycznie nie ulega w nich odbiciu, a jedynie “przecieka” przez diament.Kamień wydaje się ciemny, nie lśni i nie jest atrakcyjny.
Szlify kamieni szlachetnych używane w studiu jubilerskim KLENOTA
Studio jubilerskie KLENOTA zazwyczaj ozdabia swoją biżuterię klejnotami o randze VG. Tradycyjny i bardzo popularny szlif, zwłaszcza w przypadku pierścionków zaręczynowych, to szlif brylantowy. Lubimy także pracować z mniej tradycyjnymi szlifami, takimi jak serce, asher, szlif księżniczki, szmaragdowy i inne. Jakość pod względem wizualnym, wielkość i symetria są dla tych szlifów kluczowe, ponieważ to one wpływają na całe wrażenie, jakie wywiera biżuteria. Wpływają także na jakość oprawy - dzięki wysokiej jakości szlifu kamień jest w niej dobrze osadzony i nie wypada z czasem.
Oprawa kamienia to sztuka mistrzowska w przemyśle jubilerskim i wymaga najwyższej jakości, kontroli oraz doskonałego znawcy opraw. Przeznaczyliśmy oddzielny artykuł na naszym blogu dla tego tematu, w którym znajdziesz informacje na temat ewolucji tej sztuki oraz współcześnie używanych opraw.
