Topaz: kamień szlachetny o wielu nazwach i kolorach

Ten piękny kamień, który cieszył się ogromną popularnością już w starożytnych imperiach, znany jest ludziom od tysięcy lat. Właśnie ze względu na tak odległe korzenie, nie znamy dokładnej genezy jego nazwy. Wielu badaczy uważa, że ma ona związek z jedną z greckich wysp, położonych na Morzu Czerwonym. Wyspa dziś nosi nazwę Wyspy św. Jana (lub Zabargad), ale wiele lat temu nazywana była Topazios. Wprawdzie topazy nigdy nie były na niej wydobywane, ale inny minerał, perydot, miał tu swoje kopalnie. Zanim powstała obecna terminologia i nastąpił rozwój wiedzy minerarologicznej, te dwa kamienie szlachetny mogły zostać z łatwością pomylone, gdyż czasem wyglądają podobnie.

Inne wyjaśnienie wiąże nazwę z Sanskrytem. Ten starożytny hinduski język mianem topaz lub tapaz określa ogień. Nazwa tego pięknego klejnotu mogłaby więc wiązać się z jedną z jego odmian kolorystycznych.

Topaz w legendach, tradycjach i horoskopie

Tak samo, jak inne minerały, topaz ma swoje miejsce w ezoteryce. Starożytni Grecy wierzyli w jego zdolność do dawania ludziom siły. W Indiach mówi się, że topaz noszony na sercu daje swojemu właścicielowi piękno i inteligencję, a także przedłuża życie. W renesansie ludzie nosili przy sobie topazy, gdyż wierzyli, że mogły odpychać złe uroki i przełamywać klątwy. Z kolei marynarze wierzyli, że kamień uspokajał burzliwy ocean. Osoby zajmujące się dzisiaj ezoteryką uważają, że topaz wzmacnia zdrowie, przynosi radość, odnawiana energię i chroni przed koszmarami sennymi oraz lunatykowaniem. To kamień, który przeciwdziała wszelkim złym energiom. Symbolizuje miłość i pomaga artystom.

Ten kamień szlachetny powiązany jest ze słońcem i żywiołem ognia. Razem z cytrynem jest kamieniem urodzeniowym dla osób z listopada, choć niebieskie odmiany topazów wiązane są z grudniem i 4. rocznicą ślubu. Topaz doskonale pasuje do osób urodzonych pod znakiem ryb lub skorpiona, podczas gdy niebieskie odmiany przypisywane są strzelcowi i wodnikowi. W kolekcji biżuterii KLENOTA znajdują się między innymi takie kamienie. Mogą Państwo wybrać spomiędzy pierścionków, kolczyków i naszyjników, a także kilku bransoletek, które zostały nim ozdobione.

Właściwości topazów z naukowego punktu widzenia

Topaz to minerał, który często formuje się w kwaśnych pegmatytach i ryolitach. Wyjątkowe wariacje kolorystyczne kamienia są czasami znajdowane jako auto metamorficzne wrosty w granitowych i kwarcowych żyłach. W niektórych przypadkach topaz może krystalizować jako praktycznie czysty tlenek glinu, zawierający jedynie fluor w szczelinach. Podążając za osuwającym się masywami z granitu, kryształy topazu powędrowały do rzek, przez co dziś mogą zostać znalezione w rzecznych osadach.

Topaz jest romboidalnym minerałem o wzorze chemicznym Al2{SiO4(F,OH)2}. Formuje praktycznie idealnie spójne ze sobą kryształy. Topaz może przybierać szeroki wachlarz kształtów, w szczególności cylindrycznych, różniących się między sobą długością. Minerał osiąga 8 stopień na skali twardości. Posiada konchoidalne, nierówne pęknięcia, jego połysk jest szklisty, charakteryzuje się białą smugą. Topaz jest przezroczysty lub półprzezroczysty. Powoli rozpuszcza się w gorącym kwasie siarkowym, a podczas ogrzewania staje się zamglony. Pęka z łatwością, co odróżnia go od kwarcu i berylu. Jednocześnie ta cecha to koszmar szlifierzy, gdyż wiele naturalnych topazów posiada małe pęknięcia. Przez to nie mogą być cięte.

Kolory i rodzaje topazów

Jak niektóre inne kamienie szlachetne, tak samo i topaz może przybierać różne kolory. Jest minerałem allochromowym, co oznacza, że może być także bezbarwny, a każda inna barwa pochodzi od rzadkich pierwiastków, które się w nim znalazły, defektów w strukturze kryształu oraz inkluzji.

Piękne żółte kryształy z delikatnym, pomarańczowym zabarwieniem nazywane są złotymi topazami, a ich barwa może być spowodowana defektami w strukturze kryształu.

Jeśli żółty kryształ jest pleochroiczny i pojawia się na nim czerwony kolor, nazywamy go topazem imperialnym. Ten rodzaj kamienia szlachetnego jest jednym z najcenniejszych i najdroższych. Swoją nazwę zawdzięcza rosyjskiemu carowi z XIX wieku. W tamtych czasach topazy były wydobywane głównie na Uralu, a ich posiadanie było przywilejem rodziny panującej.

Niedoskonałości w żółtym krysztale mogą spowodować, że nabierze on brązowego zabarwienia. Taki topaz nazywany jest szampańskim. Jest jednym z niewielu naturalnie występujących, brązowych kamieni. Z łatwością może być pomylony z kwarcem dymnym. Z kolei kamienie z brązowo-żółtym zabarwieniem nazywane są topazami sherry.

Dodatek niewielkich ilości chromu powoduje, że topaz zabarwia się na różowo, czerwono lub purpurowo. W obecności wanadu z kolei uzyskiwany jest kolor od różowego do purpurowego.

Oprócz wymienionych do tej pory, topazy mogą naturalnie przybrać barwę zieloną lub niebieską. Co więcej, naturalny niebieski topaz jest wyjątkowo rzadkim kamieniem. Takie okazy są naprawdę unikatowe i drogie. Niebieski kolor jest wynikiem dodatku żelaza albo zaburzeń w strukturze kryształu, wynikłych z naturalnego promieniowania.

Jednakże nawet mniej wybarwione egzemplarze nie są bezużyteczne. Bardzo często są wykorzystywane jako materiał bazowy, który w specjalnych laboratoriach jest sztucznie przekształcany w piękne, niebieskie topazy biżuteryjne.

Wariacje topazów, które zostały zmodyfikowane na potrzeby jubilerstwa: Sky, Swiss i London

Już w starożytności topaz był jednym z najbardziej cenionych i popularnych kamieni szlachetnych, choć po odkryciu złóż w Ameryce jego cena drastycznie spadła. Jednakże wciąż istnieją rzadkie i drogie egzemplarze. Są nimi naturalnie niebieskie, imperialne, różowe i miodowo-żółte odmiany.

Popularny niebieski topaz, który jest dzisiaj sprzedawany, zazwyczaj jest tworzony sztucznie, poprzez napromieniowanie i hartowanie (poprzez wyżarzanie). Taki zabieg jest powszechnie akceptowany i sprawia, że ten piękny, wyjątkowej jakości kamień jest dostępny dla większej ilości ludzi. Kupując biżuterię KLENOTA otrzymają Państwo za darmo certyfikat autentyczności, który zawiera wszystkie niezbędne informacje o metalach i kamieniach, wykorzystanych do stworzenia biżuterii.

Jasnoniebieskie topazy nazywane są Sky Blue, te o średnim zabarwieniu noszą nazwę Swiss Blue, a najciemniejsze znane są jako London Blue.

Dlaczego warto i jak wybrać biżuterię z topazem?

Niezaprzeczalną zaletą topazów jest fakt, że posiadają wyjątkowo mało widocznych inkluzji. Są też doskonałym wyborem dla osób, które chciałyby posiadać piękny, niebieski kamień w rozsądnej cenie. Na przykład odpowiedniej wielkości akwamaryn kosztuje o wiele więcej, niż komercyjnie dostępny topaz.

Szlif drogocennego kamienia zawsze wynika z tego, jaki miał on oryginalnie kształt, również jego wielkość jest wynikiem naturalnych możliwości. Ta zasada dotyczy także topazów. Ich kryształy zazwyczaj są wydłużone, dlatego szlifierze często wybierają owalny szlif albo kształt kropli. Oprócz nich spotykane są także inne, mniej lub bardziej tradycyjne szlify, takie jak okrągły i poduszkowy.

Niebieski topaz prezentuje się najlepiej w towarzystwie białego złota i diamentów. Z drugiej strony, wygląda nieco bardziej radośnie i ciepło, kiedy zostanie połączony z żółtym złotem.

Jak dbać o topazy

Topaz jest jednym z tych kamieni szlachetnych, który zachowuje swoje piękno nawet przy minimalnej opiece. Niezależnie od tego powinni jednak Państwo pamiętać, że ten klejnot traci kolor pod wpływem wysokiej temperatury. Nie ma na niego takiego wpływu światło. Dlatego zachęcamy do przechowywania topazów w chłodnym pomieszczeniu, a przynajmniej z dala od wszelkich źródeł ciepła, takich jak piece.

Ze względu na to, iż topazy z łatwością się łamią, są też podatne na odpryskiwanie. Dlatego podczas ich noszenia należy unikać uderzeń.

Gdzie wydobywane są topazy

Rzadkie topazy imperialne są odnajdywane w osadach w Ouro Prêto, w Brazylii. Są tam wydobywane od 1760 roku i jak do tej pory, jest to jedyne znane na świecie miejsce, w których znajduje się ich złoże. Rzadkie różowe okazy są wydobywane w innych regionach Brazylii i w Pakistanie. Niebieskie kamienie pochodzą z Uralu, z okolicy Murzinka, albo z Syberii, z okolic rzeki Urulga i Nerczyńska. Brązowe topazy również pochodzą z tej okolicy.

Innymi ważnymi miejscami, w których występuje ten minerał, są Sri Lanka, Ukraina, Namibia, Afganistan i Mongolia. Niebieski topaz jest kamieniem stanu Texas, gdyż znajduje się tam jego niewielkie złoże, choć nie jest ono wykorzystywane w celach komercyjnych. 

Rekordy i interesujące fakty

Najwięcej topazów o rekordowej wielkości pochodzi z Brazylii, zwłaszcza z kopalń w stanie Minas Gerais. Największy topaz, który został tam znaleziony, ważył niewyobrażalne 271 kg.

Największym oszlifowanym topazem jest El Dorado, który przypuszczalnie jest największym ze wszystkich oszlifowanych klejnotów świata. W swoim niezmienionym stanie ważył 37 kg, następnie został oszlifowany w kształt szmaragdowy, dzięki czemu pozostał w wielkości 6,2 kg (31 000 karatów). Posiada złoto-żółty kolor, dzięki czemu uzyskał swoją nazwę, nawiązującą do Złotego Miasta. Drugim największym szlifowanym topazem jest żółty American Golden (Amerykańskie Złoto). Zanim został oszlifowany, ważył 11,8 kg. Po całym procesie obróbki, który zajął dwa lata, pozostał klejnotem o wadze 4,6 kg (23 000 karatów).

Podobnie, jak inne kamienie szlachetne, topaz również znalazł swoje miejsce w insygniach królewskich. Na przykład klejnot Barganza został umieszczony w portugalskiej koronie. To czysty topaz, który przez wiele lat uchodził za diament. Został znaleziony w 1740 roku w Ouro Prêto w Brazylii. Z kolei angielską koronę królewską ozdabia 500 topazów.