Klasyfikacja diamentów jest złożonym procesem prowadzonym przez gemmologów, którzy są profesjonalistami zajmującymi się identyfikacją, oceną i wyceną kamieni szlachetnych. Jakość oszlifowanego kamienia szlachetnego zależy od wielu czynników, z których nie wszystkie są widoczne gołym okiem. Każdy z tych parametrów musi być starannie i oddzielnie oceniony przez eksperta w celu określenia ogólnej wartości diamentu.
Istnieje globalnie uznany standard znany jako 4C, który jest używany do oceny jakości diamentów. Standard 4C uporządkował ocenę diamentów w jeden system i ujednoliciły ją w laboratoriach na całym świecie. 4C oznacza podział cech klejnotu na cztery kategorie:
- kolor (color);
- czystość (clarity);
- waga w karatach (carat);
- szlif (cut);
- piąte C – certyfikacja (certificate).
Kolor
Może wydawać się zaskakujące, że kolor jest jednym z czterech głównych kryteriów oceny bezbarwnych diamentów. Dlatego też należałoby uściślić, że oceniane jest to, jak blisko jest mu do idealnie bezbarwnego. Całkowicie bezbarwny diament jest bardzo rzadki. W rzeczywistości naturalne diamenty zawierają dodatki innych pierwiastków chemicznych – zazwyczaj jest to azot, który barwi kamień od żółtego do żółto-brązowego w różnym stopniu.
Klasyfikacja koloru czystych diamentów opiera się na systemie porównawczym. Najczęściej odbywa się w oparciu o międzynarodową skalę kolorów GIA (skala została opracowana przez GIA, ale dodane opisy słowne zostały przyjęte przez laboratorium HRD, które opiera swoją skalę na skali GIA). Skala GIA działa z literami D-Z, które są używane do oznaczania poszczególnych poziomów jakości w następujący sposób:
- D do F – diamenty bezbarwne;
- G do J – diamenty prawie bezbarwne;
- K do M – słabe; iamenty z lekkim zabarwieniem;
- N do Z – diamenty z żółto-brązowym odcieniem.
Idealnie bezbarwny diament ma klasę D. Każda kolejna klasa charakteryzuje się rosnącą intensywnością żółtego odcienia, choć kolor ten może nie być w ogóle zauważalny dla niewprawnego oka. Zabarwienie jest często zauważalne tylko wtedy, gdy diament jest porównywany z bezbarwnym diamentem o stopniu D. I właśnie w ten sposób diament jest oceniany w laboratorium, co skutkuje precyzyjną oceną koloru.
Określenie klasy koloru bezbarwnego (białego) diamentu odbywa się wizualnie przy użyciu zestawu porównawczego diamentów zwanych kamieniami wzorcowymi. Mogą to być prawdziwe diamenty, które spełniają wymagania jakościowe (czystość VS i waga co najmniej 0,7 karata) lub imitacje. Dodatkowo do precyzyjnego określenia klasy wykorzystywane są elektroniczne kolorymetry lub inne systemy porównawcze. Są one stosowane głównie w przypadku kamieni szlachetnych już osadzonych w biżuterii (ponieważ kolor metalu może zniekształcić kolor czystego kamienia) lub w przypadku fantazyjnych (kolorowych) diamentów.
Należy pamiętać, że w przypadku białych (bezbarwnych) diamentów żółty odcień obniża ich cenę. Jednakże, jeśli posiadasz żółty diament, który jest sklasyfikowany jako diament fantazyjny, wówczas jego kolor jest pożądany, a duża intensywność może zwiększyć jego cenę.
Najczęściej używanymi diamentami w branży jubilerskiej są te z oceną koloru pomiędzy G a J. Diamenty ocenione jako I i J mają bardzo delikatny żółtawy koloru i dlatego należą do tańszej kategorii diamentów. Ten ślad koloru może jednak nie być w ogóle zauważalny w biżuterii. W studiu jubilerskim KLENOTA zazwyczaj wykorzystujemy diamenty klasy G.
Czystość
Czystość diamentów jest oceniana pod lupą (szkłem powiększającym) o powiększeniu 10x. Proces ten obejmuje wyszukiwanie i ocenę różnych wewnętrznych niedoskonałości (np. kryształów innych diamentów lub minerałów, pęknięć, smug w postaci piórek lub chmur, pęcherzyki itp.). Wszelkie niedoskonałości obniżają cenę kamienia i muszą być wymienione w certyfikacie, gdzie oznakowuje się je jako wtrącenia, podaje ich lokalizację i wymiary. Diament bez skazy nie wykazuje żadnych zanieczyszczeń nawet przy dziesięciokrotnym powiększeniu.
Diamenty mogą być ulepszane, najczęściej za pomocą laserów. Po obróbce są one klasyfikowane do odpowiedniej kategorii czystości, a certyfikat wymienia wszystkie dokonane korekty. Jednak to małe inkluzje w diamencie nadają mu jego naturalny charakter.
Diamenty są podzielone na kilka kategorii w oparciu o ich czystość. Nazwy i etykiety kategorii, a także ich liczba mogą się nieznacznie różnić w zależności od laboratorium, w którym przeprowadzana jest certyfikacja diamentów. Skala obejmuje następujące stopnie:
- LC/IF/F (Loupe Clean, Internally Flawless, Flawless – Idealnie czysty, Wewnętrznie bez skay, Bez skazy) – diament nie zawiera żadnych inkluzji. Jego czystość jest również weryfikowana pod mikroskopem binokularnym. Są to diamenty klasy inwestycyjnej. Oznaczenie LC jest używane przez laboratorium HRD w Antwerpii. Inne laboratoria określają diamenty tej samej jakości jako IF. Amerykańskie laboratorium GIA ma również dodatkową wyższą klasę F. Różnica między tą klasą a diamentami ocenianymi jako LC polega na bardzo niewielkim zużyciu diamentów.
- VVS1 (Very Very Small Inclusions 1, Very Very Slightly Included 1 – Bardzo Bardzo Niewielkie Inkluzje 1) – do zbadania diamentu tej jakości używa się lupy binokularnej, a także mikroskopu, ponieważ inkluzja może być bardzo trudna do zauważenia nawet przez wprawne oko. Bez lupy inkluzje są niewidoczne. Diamenty te są bardzo przejrzyste i są również wykorzystywane do celów inwestycyjnych.
- VVS2 (Very Very Small Inclusions 2, Very Very Slightly Included 2 – Bardzo Bardzo Niewielkie Inkluzje 2) – diamenty tej klasy są oceniane tak samo jak klejnoty o klasie VVS1 (są one również oceniane pod mikroskopem i są diamentami inwestycyjnymi), ale mają więcej inkluzji lub zawarte w nich inkluzje są nieco większe.
- VS1 (Very Small Inclusions 1, Very Slightly Included 1 – Bardzo Niewielkie Inkluzje 1) – przy 10-krotnym powiększeniu za pomocą lupy wyszkolony profesjonalista będzie w stanie dostrzec małe inkluzje, ale byłyby one trudne do zauważenia bez powiększenia. Niewprawne oko nie byłoby w stanie niczego dostrzec. Inkluzje zwykle znajdują się w peryferyjnych częściach diamentu, gdzie są lepiej ukryte. Kamienie te mogą być wykorzystywane do celów inwestycyjnych, ale diamenty tej jakości są również powszechnie stosowane w biżuterii.
- VS2 (Very Small Inclusions 2, Very Slightly Included 2 – Bardzo Niewielkie Inkluzje 2) – podobnie jak w przypadku klasy VS1, inkluzje można zidentyfikować pod szkłem powiększającym, ale większe mogą znajdować się również pod główną płaszczyzną diamentu, co oznacza, że są bardziej widoczne. Nadal jednak niewprawne oko nie byłoby w stanie ich zauważyć. Diamenty te są wykorzystywane w droższej biżuterii.
- SI1 (Small Inclusions 1, Slightly Included 1 – Małe/Niewielkie Inkluzje 1) – małe inkluzje, które rzadko są widoczne gołym okiem. Są one zauważalne przy 10-krotnym powiększeniu za pomocą lupy, ale nie zmniejszają właściwości optycznych diamentów. Diamenty te są powszechnie stosowane w biżuterii.
- SI2 (Small Inclusions 2/ Slightly Included 2 – Małe/Niewielkie Inkluzje 2) – małe inkluzje, które są widoczne gołym okiem. Pod szkłem powiększającym są one wyraźnie widoczne. Nie wpływają jednak na właściwości optyczne diamentu. Są to najczęściej używane kamienie w biżuterii.
- I1 (Included 1 – Inkluzje 1) – występują liczne inkluzje, które są wyraźnie widoczne, ale nie pogarszają właściwości optycznych diamentu. Takie klejnoty są powszechnie stosowane w branży jubilerskiej jako bardziej przystępna cenowo alternatywa dla droższych kamieni o wyższej jakości.
- I2 (Included 2 – Inkluzje 2) – inkluzje są wyraźnie widoczne gołym okiem i pogarszają właściwości optyczne szlifowanego kamienia.
- I3 (Included 3 – Inkluzje 3) – najgorsza klasa jakości, jaką może mieć diament. Zawiera wiele bardzo widocznych inkluzji, które negatywnie wpływają na właściwości optyczne kamienia. Ponadto mogą one powodować pękanie diamentu podczas oprawy lub noszenia.
Waga wyrażona w karatach
Waga w karatach to fizyczna miara wyrażająca wagę kamieni szlachetnych. Jest ona skracana do symbolu kt, a 1 karat odpowiada dokładnie 0,2 grama. Jeden gram odpowiada zatem 5 kt. Zupełnie inną miarą jest karat (w języku polskim również skracany do kt), który służy do wyrażania czystości metali szlachetnych.
Kamienie szlachetne są ważone z dokładnością do 3 miejsc po przecinku, a do ich ważenia używane są specjalne wagi. Wagę można zaokrąglić, ale obowiązują w tym zakresie specjalne zasady. Wagę można zaokrąglić w górę tylko wtedy, gdy na trzecim miejscu po przecinku znajduje się cyfra 9. Tak więc diament o masie 0,999 kt można zaokrąglić do 1,0 kt. Jednak diament o masie 0,998 kt będzie ważył 0,99 kt po zaokrągleniu.
Ponieważ parametry szlifu brylantowego są bardzo precyzyjne, możemy oszacować przybliżoną masę diamentu o szlifie brylantowym, znając tylko jego średnicę.
Przy wyborze diamentu należy pamiętać, że dwa diamenty 1 kt nie są warte tyle samo, co jeden diament 2 kt, ponieważ diamenty 1 kt nie są tak rzadkie. Diament o masie 2 kt będzie znacznie droższy niż dwa mniejsze diamenty o łącznej masie 2 kt ze względu na swoją rzadkość.
Szlif
Szlif jest najbardziej różnorodną cechą kamieni szlachetnych. Istnieje wiele sposobów szlifowania kamieni, co nadaje im różne kształty i wygląd. Podczas oceny najpierw opisywany jest kształt i rodzaj szlifu. Następnie badana jest jakość wykonania, która jest dzielona na trzy elementy: proporcje, polerowanie i symetrię.
Wszystkie szlify mają jedną wspólną cechę: dążenie do maksymalizacji właściwości optycznych diamentu. Każdy z nich ma precyzyjnie określone parametry i wartości procentowe zastosowane do różnych części, dzięki czemu światło wpadające do kamienia jest zmaksymalizowane i odbijane dokładnie tam gdzie powinno. Tylko w ten sposób kamień szlachetny może błyszczeć. I właśnie to jest badane podczas oceny proporcji kamienia. Kamień, który został przycięty w najlepszy sposób, ma idealną równowagę blasku, ognia i iskrzenia:
- blask to ilość białego światła, które odbija się od oszlifowanego kamienia;
- ogień to liczba kolorów widmowych, które powstają, gdy białe światło przechodzące przez oszlifowany kamień jest rozszczepiane;
- iskrzenie odnosi się do stopnia gry kolorów, która jest widoczna, gdy kamień jest przesuwany z boku na bok.
Perfekcyjnie wykonany szlif brylantowy jest ideałem, który nie został jeszcze pokonany. Ma 57 faset (58 łącznie z płaską taflą), precyzyjnie zdefiniowane kąty między fasetami i dokładne proporcje liczone w procentach dotyczące korony i pawilonu.
Podczas sprawdzania polerowania szczególnie ważna jest jakość jego wykonania. Na klejnocie nie mogą pozostać żadne widoczne ślady cięcia kamienia, czyli rowki, matowe obszary, wgniecenia itp. Wszystkie powierzchnie muszą być idealnie wypolerowane. Krawędzie między fasetami powinny być ostre i nie mogą wykazywać oznak zużycia lub niedostatecznego wypolerowania. Liczba faset również jest sprawdzana, ponieważ może pojawić się dodatkowa faseta, na którą nie ma miejsca w dobrze wykonanym szlifie.
Ostatnim istotnym czynnikiem jest symetria. Kamień musi mieć symetryczny kształt i szlif. Pod uwagę brana jest jednak nie tylko całość, ale także symetria poszczególnych faset. Idealnie oszlifowany klejnot może nawet wykazywać tak zwany efekt serca i strzały.
Jeśli szlifowi brakuje symetrii lub nie zostały zachowane prawidłowe proporcje, światło ucieka z diamentu i odbija się w innym miejscu niż powinno. W takim przypadku wewnątrz diamentu mogą być widoczne czarne obszary – diament nie błyszczy, nie ma blasku, a jego właściwości optyczne nie spełniają wymagań.
Po zweryfikowaniu wszystkich trzech podkategorii szlif diamentu można ocenić jako całość. Skala oceny obejmuje pięć stopni:
- I/E (Ideal/Excellent – Idealny/Doskonały) – diamenty z tą oceną mają najlepszy szlif. Stanowią one około 3% całkowitej światowej produkcji. Spełniają wszystkie wymagania względem parametrów i maksymalnie wykorzystują światło. Pod względem szlifu uważane są po prostu za doskonałe. Jeśli ich pozostałe C są również wysokiej jakości, diamenty te będą odpowiednie jako diamenty inwestycyjne.
- VG (Very Good – Bardzo Dobry) – diamenty tej klasy stanowią około 15% światowej produkcji. Ich właściwości optyczne są prawie takiej samej jakości jak w przypadku klasy I/E.
- G (Good – Dobry) – około jedna czwarta światowej produkcji diamentów należy do tej kategorii. Właściwości optyczne są dobre i diamenty te odbijają większość światła. Są idealne do biżuterii, ale nie nadają się do inwestycji. Dla niewprawnego oka mogą być nie do odróżnienia od diamentów wyższej klasy.
- F (Fair – Wystarczający/Zadowalający) – diamenty te mają mniejszy blask, a jakość ich szlifu jest niższa. Są one jednak nadal uważane za wysokiej jakości i są szeroko stosowane w biżuterii.
- P (Poor – Słaby) – diamenty te nie są dobrze oszlifowane, światło jest w nich tracone, a kamienie prawie nie mają blasku. Renomowani jubilerzy nie używają ich w swojej biżuterii.
Piąte C: certyfikacja
Mimo że tradycyjnie diamenty są oceniane na podstawie skali 4C, jest jeszcze jednak kategoria, nazywana czasami piątym C. Nie odnosi się bezpośrednio do oceny diamentu, ale do certyfikacji. Oryginalny Certyfikat Autentyczności jest gwarancją jakości i dokładności wykonania diamentu zgodnie z ustalonymi parametrami. Są one dokładnie opisane w takim dokumencie, wystawionym przez wyspecjalizowane laboratorium gemmologiczne. Wśród najbardziej znanych znajdują się GIA (Gemological Institute of America) oraz IGI (International Gemological Institute). W studiu jubilerskim KLENOTA Certyfikaty Autentyczności są przyznawane do każdej biżuterii, w której znajduje się naturalny lub laboratoryjny diament o wadze przekraczającej 0,30 karata.