Różnorodność kamieni szlachetnych: czy niektóre z nich są twardsze i bardziej odporne?

Słowo “twardość” ma piękną definicję - to miara odporności danej substancji (w naszym przypadku kamienia) na siły wywierane przez inne substancje. Średnia twardość minerałów zazwyczaj określana jest za pomocą skali Mohsa, która została opracowana przez niemieckiego mineraloga Carla Friedricha Christiana Mohsa. Twardość minerałów zależy przy tym od wielu czynników. Niektóre z nich powiązane są z ich wewnętrzną strukturą, inne zależą od zewnętrznych właściwości. Najogólniej, im bliżej siebie są poszczególne jony w strukturze minerału, tym wyższa twardość. Innym czynnikiem jest wytrzymałość sieci krystalicznej, ponieważ różne jej deformacje mogą sprawić, że minerał stanie się bardziej kruchy. Spośród zewnętrznych właściwości, warto uwzględnić, że na twardość kamienia wpływa możliwość jego rozszczepienia, a także ilość inkluzji i zrostów, wietrzenie oraz pęknięcia.

Jaką rolę odgrywa rozszczepianie?

Stopień twardości minerału jest relatywny i nie oznacza, że jeśli minerał jest twardszy, to jest też odproniejszy. Wszystko dlatego, że każdy minerał jest twardszy w inny sposób, co zależy między innymi od orientacji jego siatki krystalicznej, która bezpośrednio wyraża się poprzez płaszczyzny łamania (rozszczepiania). Pojedynczy minerał może mieć więcej niż jedną. Oczywiście, idealna sytuacja to taka, w której minerał nie posiada żadnej płaszczyzny łamania. Wówczas patrzmy tylko na pęknięcia, ale kierunek nie ma już znaczenia. Wiedza o płaszczyznach łamania jest jednak kluczową informacją, aby ustawić kamień w sposób poprawny podczas jego szlifowania. Rozszczepialność kamieni można ocenić na kilku poziomach - jako perfekcyjną, dobrą, słabą, bardzo słabą lub jej brak. Jeśli ma ona wartość perfekcyjną lub dobrą, należ zachować szczególną uwagę podczas obróbki, aby nie zniszczyć kamienia.

Wprowadzenie do skali Mohsa

Ta skala pozwala w przybliżeniu ocenić, jak twardy jest kamień. Opiera się na porównaniu do wybranych minerałów, a innymi słowy: na zdolności do zadrapania bardziej miękkiego minerału przez twardszy. Minerały są w niej oceniane od najbardziej miękkiego (stopień 1) do najtwardszego (stopień 10).

Minerały testuje się poprzez zadrapanie.  Minerały o twardości 1 i 2 można zadrapać nawet za pomocą paznokcia, ponieważ ma on twardość 1,5 - 2. Z drugiej jednak strony twardsze minerały mogą pozostawić nacięcie na paznokciu. Jeśli z kolei zwykły nóż może pozostawić rysę na minerale, powinien on posiadać twardość równą 5. W praktyce oznacza to, iż nóż nie zarysuje na przykład kwarcu o twardości 7. Jeśli dany minerał może zdrapać szkło, jego twardość jest z pewnością wyższa niż 5. Diament z kolei powinien być w stanie zostawić rysę na każdym bardziej miękkim materiale. Istnieją także materiały twardsze od diamentu, jednak są wyrabiane sztucznie.

Istnieje szereg metod, które można wykorzystać do zmierzenia twardości materiału, jednak ta jest najbardziej popularna i rozpowszechniona, ponieważ jest bardzo łatwa do weryfikacji.

A zatem który kamień jest tym właściwym?

Spójrzmy teraz na poszczególne typy kamieni, które można znaleźć w studiu KLENOTA. Wszystkie kupujemy od certyfikowanych dostawców, a ich pochodzenie jest zawsze potwierdzone certyfikatem autentyczności, który otrzymują Państwo z biżuterią. Każdy kamień jest unikatowy i podchodzimy do niego odpowiednio - z dbałością i odpowiedzialnością.

Kamienie o twardości 5.5–6.5 na skali Mohsa

Mołdawit to unikalny czeski kamień szlachetny. Klasyfikuje się go jako tektyt (zgodnie z klasyfikacją Laymana, jest kruchym naturalnym szkłem) i jest legendarny ze względu na swój zielony odcień. Nie ma płaszczyzn łamania, ale jest stosunkowo miękki. Zarówno oszlifowane, jak i nieoszlifowane mołdawity są wykorzystywane w biżuterii. Delikatnie, naturalnie rzeźbiona i pofałdowana powierzchnia nieoszlifowanych kamieni jest ceniona w biżuterii szczególnie, jeśli klejnot posiada wyraźne, ostre kanty. Jednakże mogą być one cienkie i podatne na złamania, które mogą obniżyć wartość klejnotu. Ze względu na to, jak powstały, inkluzje w formie bąbelków pojawiają się w nich często i są bardzo wyraźne w tych kamieniach, które zostały oszlifowane. Im więcej inkluzji posiada kamień, tym bardziej jest kruchy, dlatego odradzamy wystawianie mołdawitów na ciśnienie i wstrząsy, gdyż mogą pękać. Ze względu na te bąbelki, mołdawity nie lubią także nagłych zmian temperatury oraz ekstremalnych temperatur. W naszym studio umieszczamy je we wszystkich rodzajach biżuterii.

Kamienie o twardości 6–6.5

Minerały z grupy skaleni to nasze nowości. Skalenie mają perfekcyjne płaszczyzny rozszczepiania w jedną lub dwie strony. Czyni to z nich kruche kamienie, które łatwo pękają w wyższych temperaturach i przy wysokich ciśnieniach. W naszej kolekcji posiadamy trzy skalenie, które mają wiele cech wspólnych - labradoryt, kamień słoneczny i kamień księżycowy (adular). 

Adular i labradoryt mają perfekcyjne rozszczepienie, a niektóre z nich nawet w wielu kierunkach. Z rzadka zawierają inkluzje, ale niezależnie od tego są bardzo delikatne. To wartościowe, tajemnicze i atrakcyjne kamienie, które swoje piękno ujawniają jedynie pod odpowiednim kątem padania światła. Ich jakość jest zależna od kruchości. Nie tolerują ciśnienia i zmian temperatury, a niektóre z nich mogą reagować z kwasami. Są miękkie, dlatego łatwo można je uszkodzić przez uderzenie. Ich wyjątkowe właściwości i piękno są szczególnie dobrze widoczne, gdy są oszlifowane w okrągły kształt i znajdują się samodzielnie w kolczykach lub naszyjniku.

Kamienie słoneczne nie byłyby “słoneczne”, gdyby nie zawierały inkluzji metalu. Dzięki nim mają piękne właściwości optyczne. Inkluzje te nie zwiększają ich kruchości, ponieważ są bardzo małe i rozproszone. Kamienie księżycowe są bardzo cenne i atrakcyjne, ale ze względu na to, że należą do skaleni, są delikatne. Zapraszamy jednak do obejrzenia ich w naszej kolekcji.

Kamienie o twardości 6.5

Tanzanit został odkryty dopiero w XX wieku. Jest miękki i łamliwy, ponieważ jest też rozszczepialny. Z drugiej jednak strony niemal nigdy nie posiada inkluzji, które mogłyby uczynić go jeszcze bardziej delikatnym. Jednakże jego niebieski kolor i trójchroizm są unikatowe i sprawiają niesamowite wrażenie w biżuterii. Ostrzegamy jednak, by byli Państwo bardzo ostrożni, nosząc tanzanity. 

Kamienie o twardości 6.5–7.5

Perydot (zwany także oliwinem), w swojej nieoszlifowanej formie) ma perfekcyjną rozszczepialność, zatem nie należy narażać go na wysokie ciśnienia. Ze względu na niską twardość, wymaga ostrożności. Może także zawierać “włoski” w postaci minerału ludwigitu, który może jeszcze zwiększać jego kruchość. Nie powinien być także narażany na kontakt z kwasami i zasadami. Bez problemu jednak poradzi sobie na co dzień, podczas zwykłych czynności. Jego wyjątkowy kolor na pewno doskonale go wyróżni w biżuterii.

Również jeden z kamieni z rodziny granatów posiada twardość 6,5 - 7, a jest nim tajemniczy, zielony tsaworyt, który wspaniale wygląda ze złotem. Nie jest rozszczepialny, ale może zawierać inkluzje. Jeśli go Państwo wybiorą, należy zwracać uwagę, aby nie pękł pod wpływem szoku temperaturowego.

Kamienie o twardości 7

Kwarc jest stosunkowo twardym kamieniem i występuje w wielu ciekawych wariantach kolorystycznych. W naszej kolekcji znajdą Państwo fioletowe i zielone ametysty, a także żółte cytryn. Kwarc nie ulega rozszczepieniu, dlatego jest odprony na nacisk z każdej strony. Jego kruchość może jednak wzrastać ze względu na inkluzje. Pomijając tę możliwość, kwarc jest zazwyczaj odporny i nie wymaga specjalnego traktowania.

Rodzina granatów zawiera także intensywne, czerwono-fioletowe almandyny i rodolity, które mają twardość 7 - 7,5. Każdy z nich ma bardzo słabą rozszczepialność lub nie ma jej w ogóle. Dzięki temu są to odporne kamienie, które dobrze sprawdzają się w pierścionkach i innych typach biżuterii o większym rozmiarze. Klejnoty, które posiadają inkluzje, mogą być bardziej kruche, ale nie jest to częste w granatach.

Spośród rodziny turmalinów, w naszej kolekcji posiadamy rubelity. Są to interesujące, czerwono-różowe kamienie podobne do rubinów. Są stosunkowo twarde (7 - 7,5) i zazwyczaj mają słabą rozszczepialność lub nie mają jej w ogóle. Mogą zawierać inkluzje, a czasem także pęknięcia. Z tego względu lepiej w ich przypadku unikać ciśnienia, temperatury i różnych innych szoków.

Kamienie o twardości 7.5–8

W tej grupie minerałów znajdują się beryle, wśród których występują szmaragdy, akwamaryny i morganity. Mają bardzo słabą rozszczepialność, co oznacza, że są odporniejsze od wielu innych kamieni.

Ludzi nosili szmaragdyj uż tysiąclecia temu. Wybierając szmaragdową biżuterię należy jednak pamiętać, że poza swoją twardością i bardzo słabym rozszczepieniem, są jednak dość delikatne. Dzisiejsze złoża szmaragdów rzadko posiadają perfekcyjne okazy, bez żadnych inkluzji czy małych pęknięć, dlatego szmaragdy najlepiej sprawdzają się w kolczykach i naszyjnikach. W pierścionkach rekomendujemy je tylko na specjalne okazje. Ich powierzchnia nie zarysowuje się łatwo, są jednak czułe na nacisk, nagłe zmiany temperatury i wstrząsy. A na koniec jeszcze jedna porada - nawet perfekcyjnie wyglądający szmaragd może mieć pęknięcia, ale jeśli zostanie zanurzony w oleju na kilka godzin, zostaną one optycznie usunięte. Co nie oznacza, że zaimpregnowany i optycznie wygładzony szmaragd jest dzięki temu mocniejszy.

Niebieskie akwamaryny także dostępne są w większych okazach. Z rzadka zawierają inkluzje czy pęknięcia, dlatego są doskonałe do wszystkich rodzajów biżuterii, w tym pierścionków i bransoletek. Jednak nawet w takim przypadku warto traktować je uważnie, ponieważ mogą pęknąć.

Różowy morganit został odkryty w XX wieku. To stosunkowo drogi kamień, który można znaleźć także w większych rozmiarach. Może zawierać inkluzje gazu, a czasem nawet inkluzje z poruszającym się fluidem, które są bardzo pożądane przez kolekcjonerów. Na szczęście zazwyczaj nie są widoczne, a klejnoty wyglądają perfekcyjnie. Morganit jest wytrzymały i doskonale nadaje się do każdego typu biżuterii, nawet tej noszonej codziennie. Wybierając go, nie muszą się Państw martwić o zadrapania. W studiu KLENOTA umieszczamy go we wszystkich rodzajach biżuterii.

Kamienie o twardości 8

Wśród minerałów o twardości 8 w skali Mohsa znajduje się topaz. To kamień, który najlepiej komponuje się z żółtym i białym złotem. Rozszczepia się perfekcyjnie w jednej płaszczyźnie i często posiada niewielkie pęknięcia, na podstawie których możemy znaleźć tę płaszczyznę. Topaz może także zawierać inkluzje, ale jest stosunkowo twardym kamieniem, który trudno zadrapać. Jednakże nosząc go, należy zważać na uderzenie, ciśnienie i szok termiczny, ponieważ może za ich sprawą pęknąć łatwiej, niż klejnoty o podobnej twardości, ale nie posiadające płaszczyzny rozszczepiania, takie jak spinel.

Niedoceniane spinele są twarde, a co więcej nie posiadają płaszczyzny rozszczepiania. Mogą jednak posiadać inkluzje oraz drobne pęknięcia, które nieco zmniejszają ich odporność. Generalnie są jednak odpornymi kamieniami, o które nie trzeba się martwić.

Kamienie o twardości 9

Korund zajmuje drugie miejsce na skali Mohsa pod względem twardości. Kamienie szlachetne, które warto wyróżnić w tej grupie, to szafiry i rubiny. Korundy są bardzo twarde, a co więcej, nie ulegają rozszczepieniu. Mogą znieść wysokie temperatury i - jeśli nie posiadają inkluzji - nie szkodzą im nawet wahania temperatur. Zarówno szafir, jak i rubin mogą zawierać inkluzje, które czynią je nieco bardziej kruchymi. Niech zachwycą Państwa wspaniałe okazy z naszej kolekcji, takie jak niebieskie, pomarańczowe i różowe szafiry oraz szeroki wybór rubinów.

Kamienie o twardości 10

Diament to symbol perfekcji i najtwardszy naturalny minerał na ziemi, który zajmuje najwyższe, 10 miejsce na skali Mohsa. Pomijając jego twardość, posiada płaszczyzny rozszczepiania, przez co może zostać zniszczony uderzeniem. Czasem posiada inkluzje, które zmniejszają jego piękno i cenę, a także nieznacznie redukują odporność. Jednakże nie muszą się Państwo martwić o swoje diamenty podczas codziennego użytkowania. Warto też pamiętać, że diament to klasyka, a nie chwilowy trend. Dlatego zachęcamy Państwa do znalezienia idealnego diamentu w naszej kolekcji, w której znajdują się ich różnorodne okazy, od białych aż po czarne.